Υπάρχει ο Λαχειοπώλης του ουρανού; Τα κείμενα μιας ραδιοφωνικής εκπομπής μέσα στην ταινία

Γράφει ο Βασίλης Δίπλας

Υπάρχει ο Λαχειοπώλης του Ουρανού; Και πώς είναι το σώμα του, η μορφή του; Φαντάζομαι κάτι σαν τον “Μεγάλο Ερωτικό” που το ’72 ο Μόραλης ζωγράφισε για το δικό μου έργο, μέσα στη Θεομηνία. 

 Μια αληθινή Θεομηνία.  Μια οργισμένη υπενθύμιση,για το πώς μας περιέχει η Φύση και πώς πάει να μας ελέγξει.  Μάνος Χατζιδάκις – Ο Λαχειοπώλης του Ουρανού.  ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ

Τα κείμενα μιας ραδιοφωνικής εκπομπής μέσα στην ταινία

Στην πρώτη συνάντηση της ομάδας παραγωγής του ντοκιμαντέρ με τίτλο: Ραδιόφωνο στο Πατάρι, ο σκηνοθέτης Θ. Παπακώστας, πρότεινε την ιδέα να υπάρχει μια ραδιοφωνική εκπομπή (με την μορφή κειμένων) στον κορμό της ταινίας.  Η ιδέα, υλοποιήθηκε με τη συγγραφή δέκα κειμένων (όσα περίπου και τα κείμενα μιας ωριαίας ραδιοφωνικής εκπομπής) τα οποία, λειτουργούν ενίοτε υποστηρικτικά και άλλοτε συνδετικά με το υπόλοιπο υλικό (εικόνα, συνεντεύξεις κ.λ.π.).  Ουσιαστικά, παραμένουν ως η προσωπική αφήγηση του χρονικού των γεγονότων που παρουσιάζει η ταινία, συμβάλλοντας στην άποψη της ομάδας παραγωγής, για παράλληλη αφήγηση και όχι για γραμμική εξιστόρηση.

Ο “Λαχειοπώλης” 

Ο λαχειοπώλης στον ελλαδικό χώρο, ως επάγγελμα, ξεκίνησε στα μεγάλα αστικά κέντρα ως απότοκο γεγονός της αστυφιλίας και κατατάχθηκε στα λεγόμενα παρασιτικά επαγγέλματα.  Η μοναχική, συνήθως, φιγούρα με το ξύλινο κοντάρι που περιφέρεται στους δρόμους και στα καταστήματα πουλώντας λαχεία, διαδραμάτισε το δικό της ρόλο στο νεότερο πολιτικο-κοινωνικό γίγνεσθαι της επικράτειας.  Η εικόνα του λαχειοπώλη και ειδικότερα το καθεαυτό επάγγελμα, χρησιμοποιήθηκε ωστόσο και ως παράδειγμα αποφυγής ή και επαγγελματικής αποτυχίας, στο αγωνιώδες μικροαστικό-μεταπολεμικό κοινωνικό πλαίσιο.

Ο Λαχειοπώλης στην ταινία

Η συγκεκριμένη ταινία παρακολουθεί και αφηγείται κυρίως τη δημιουργία ενός διαδικτυακού ραδιοφώνου.  Ο κορμός της αποτελείται από τρία κυρίως επίπεδα: Έναρξη λειτουργίας Β’ Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, βίαιη και αυθαίρετη διακοπή λειτουργίας της Ε.Ρ.Τ. τον Ιούνιο του 2013 και δημιουργία του διαδικτυακού σταθμού Μεταδεύτερο.  Ο ιστορικός κορμός, πάνω στον οποίο αρθρώνεται το σεναριακό τρίπτυχο,

χαράσσεται από σύνθετες και εναλλασσόμενες πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις.  Ο Λαχειοπώλης λοιπόν, “αναλαμβάνει” ως παρατηρητής να αφηγηθεί άλλοτε αφαιρετικά και άλλοτε πιο συγκεκριμένα, γεγονότα και καταστάσεις (λογοκρισία, πολιτικές διώξεις, εναλλαγές πολιτευμάτων και κυβερνήσεων, ανακατατάξεις στη λειτουργία της Δημόσιας Ραδιοφωνίας), εντέλει, σημαντικούς σταθμούς που στιγμάτισαν ποικιλοτρόπως την νεοελληνική κοινωνία, περίπου από το 1965 και εντεύθεν.  Ίπταται και προσγειώνεται.  Η αφήγηση γίνεται εναλλάξ από πρώτο, σε δεύτερο πρόσωπο.  Ο Λαχειοπώλης δεν μπορεί να είναι μόνο ένα πρόσωπο.  Εκτός από ραδιοφωνικός παραγωγός, είναι ένας απ’ όλους μας.  Αγωνιά, μάχεται, κερδίζει, ηττάται, αναχωρεί και επιστρέφει.  Υπερβαίνει την ύλη και γίνεται κατάσταση.  Είναι άνθρωπος και το ίδιο το ραδιόφωνο ταυτοχρόνως.  Και κυρίως, δεν είναι αντικειμενικός.  Η “ψυχραιμία” και η “αντικειμενικότητα” στο δημόσιο λόγο, μοιάζει περισσότερο ως προσωπείο, στο ψευδεπίγραφο τέρας του νεοφιλελευθερισμού και της σύγχρονης βιοεξουσίας ως σύστημα, και μανδύας πολιτικού καθωσπρεπισμού, στα ανδρείκελα εκφραστές αυτού του συστήματος.

Γιατί ο Λαχειοπώλης

Ένας Λαχειοπώλης, όντως περπατούσε τα βράδια στη γειτονιά της Αθήνας η οποία ονομάζεται Παγκράτι.  Ο Γ. Μόραλης ανέλαβε να τον απεικονίσει στο εξώφυλλο του δίσκου “Μεγάλος Ερωτικός” του Μ. Χατζιδάκι, ο οποίος κυκλοφόρησε το 1972.  Από τότε, πετάει πάνω από κεραίες εκπομπών και βαδίζει ανάμεσά μας.  Στην αρχή ετούτου του κειμένου, χρησιμοποιήθηκε ένα απόσπασμα από τα Σχόλια του Τρίτου.  Μια σειρά από σχόλια που εκφώνησε ο Μ. Χατζιδάκις κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Διευθυντής του Γ’ Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.  Και αναλόγως, θα κλείσει αυτή η ενότητα:

Σηκώθηκα από το πιάνο και πλησιάζω στον καθρέφτη.  Ήμουν ξαναμμένος.  Είδα το είδωλό μου να κρατά φτερά του παγωνιού και δροσερούς καρπούς του Θέρους.  Κι είπα από μέσα μου: Είμαι ο Λαχειοπώλης του Ουρανού.  Μοιράζω αριθμούς σε ξωτικά και αγγέλους.  Ο πρώτος αριθμός σημαίνει συνουσία.  Βάση ρευστή για δημιουργία.  Κι αποφασίζω ευθύς την πιο μεγάλη μου πράξη.  Σκόρπισα τα λαχεία μου στους γαλαξίες και στο άπειρο.  Έτσι δεν θα ΄ναι δυνατό κανείς να ξαναδημιουργήσει, να πράξει το καλό -που λεν- ή το κακό.  Σπάταλη η απόφασή μου, μα ο κόσμος πάει για να χαθεί.  Το λέω για να τ’ ακούν οι νέοι, και να σκορπίσουν τα λαχεία τους κι αυτοί, όπου μπορέσουν και όπου βρουν.  Να μην τ’ αφήσουν κέρδος στους πολλούς.  Έτσι τουλάχιστον θα κατακτήσουμε τη δυνατότητα να μας φοβούνται.  Ποιούς; εμάς τους ποιητές.  Μια και δεν είναι δυνατό να μας εντάξουν στα συρτάρια τους, σ΄ ό,τι μπορούν να ελέγξουν και να προβλέψουν οι ανερχόμενοι πολλοί.  Τους φοβερίζει η άρνησή μας να δεχτούμε φάκελλο, κατάταξη, τάξη και αριθμό.  Τους φοβερίζει η άρνησή μας να ενταχθούμε στις ομάδες αυτών που όταν κοιμούνται, τα χέρια τους είναι από μέσα ή απ’ έξω απ’ το πάπλωμα.  Γιατί τα χέρια τα δικά μας την ώρα του ύπνου, ζωγραφίζουν ελεύθερα τους ανέμους, με χρώματα και με σχηματισμούς πτηνών, και μας τοποθετούν παντοτινά μες στους αιώνες, με την αθάνατη κι ερωτική μορφή του Λαχειοπώλη του Ουρανού.  Μ. Χατζιδάκις-Ο Λαχειοπώλης του Ουρανού, Κυριακή 13 Μαίου 1979 – ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ (εκδ. ΕΞΑΝΤΑΣ).

Υ.Γ.

Κατά την έξοδο μετά το τέλος της προβολής, αν συναντήσετε τον Λαχειοπώλη στην πόρτα, κοιτάξτε τον όπως συνήθως τρέχει το βλέμμα στον καθρέφτη.  Καπνίστε ένα τσιγάρο μαζί του.  Κι αν δεν καπνίζετε, πηγαίνετε μια βόλτα μαζί του.  Μιλάει για εσάς.  Κι εσείς γι’ αυτόν.